MES SIMBOLIZMIT DHE FILOZOFISE- NIELS HAV

“Ne vazhdojmë të flasim për “zgjim” dhe “gjumë” te Diellit. Si një model kopernikan të sistemit diellor duke vendosur perfundimisht  këtë mbi  sistemin e Ptolemeut. Fjalori ynë, gramatika jonë, veshja jonë metaforike pa kuptim, figurat që përdorim- janë ato që na shoqërojnë ne çdo ditë”. ( Reelles presences- Les art du sens – George STEINER / Essais- Gallimard, 1991)

Në kohën e sotme kuptimet e ngurtësuara metaforike jo shumë herë i kanë marrë atribututet e simbolit. Sikur është edhe rasti i sapo përmendur. Sot është e kotë të përpiqesh të zëvendësosh atë që është krijuar, por ne e marrim ashtu sikur është atëherë kur na duhet. E në të njëjtën kohë poetët përpiqen të sjellin gjithnjë forma të reja metaforash, sikur edhe simbole  të reja. Pas një trashëgimie të mrekullueshme artistike botërore, në fakt është e vështirë të krijosh metafora  ku fjala të ketë  ADN. Etimologjia e fjalës, autitenciteti, origjinaliteti i saj, kur ajo është, padyshim që tërheqin vëmendjen  dhe na shtyjnë drejt zbërthimeve të tjera më filozofike. Është një proces interesant krijimi ku në të njëjtën kohë evokohet ajo çka ekziston, që është e gatshme, e nga ana tjetër është një rikrijim në substancë,  plot forcë shpirtërore. 

Do të përpiqem në analizën time të sjell në vëmendje, edhe pse jo në mënyrë të plotë,  poezinë e Niels Hav. Më saktë vetëm një poezi.  Është poezia: DUKE GJUAJTUR HARDHUCA NË ERRËSIRË. Është një nga poezitë  në të cilën  kuptimi i parë i tyre është krejt jopoetik dhe ndërkohë  ajo kontraston dukshëm me atë çka ajo mbart në vetvete.  Imagjinatë dhe mister të cilat na ofrohen lehtësisht dhe na çojnë drejt interpretimit të qëndrimeve të caktuara poetike- estetike- filozofike. Vetëm pasi hyn në analizën e thelluar të këtyre fjalëve e kupton  qëllimin metafizik të saj dhe në të njëjtën kohë gjithashtu kupton mekanizmin e ndërtimit të metaforës e të interpretimit të simbolit. 

Gjatë gjuetisë, pa e pasur mendjen

Ne ecnim bregut të liqeneve

Ju flisnit për Szcymanowskin

(fq.26- Shpirti vallwzon nw djep,N.Hav, Omsca-1, Tiranw, 2016)

Kështu fillon kjo poezi, thjesht, me një gjuhë gati prozaike. Shpengimi i mendjes ecën paralel me bregun,  i cili nuk i përket vetëm një liqeni, po liqeneve. Gjuetia- Mendja- Bregu- Liqeni- veç që krijojnë asosacion me gjendjen e relaksit, aq të dëshiruar prej të gjithëve, më  vënë përballë  pyetjeve si: Cila është lidhja mes Bregut dhe Liqenit? Cila është lidhja mes Mendjes- Bregut- Liqenit? Në rastin tonë Liqeneve?  Në raportin  Breg/Liqen, Bregu është pritësi I përhershëm, i mirëdukshëm, ndërsa Liqeni është goditësi i këtij Bregu përmes valëve e dallgëve të tij dhe gjithashtu është misteri, e panjohura që nuk shihet po vetëm ndez imagjinatën.  Pas kësaj mund të pyes më tej: Për cilën goditje bëhet fjalë, çfarë përfaqëson ajo në këtë rast?  Për cilin mister bëhet fjalë, a do jem në gjendje ta zbuloj gjatë rrugës atë çka fshihet ?  Nga ana tjetër  binomi Breg/Liqen na ofron edhe një spektër tjetër kuptimesh, ku do të veçoja: durimin, këmbënguljen, kryeneçësinë, përkëdheljen, qëndresën, qetësinë.   Në rastin kur  raporti  është trial Mendje-Breg-Liqen, primare mbetet mendja e cila ka Bregun e saj, sikur ka Liqenet. Pra, jo një liqen të vetëm! Mendjes nuk i mjafton aq, ajo është e lirë dhe lirinë e saj e ka të çmuar. Sepse është e tillë, ajo në të njëjtën kohë ruan edhe kthjelltësinë  gjë që e çon detyrimisht  drejt filozofisë së poetit. Dhe dihet që filozofia po aq sa është filozofi, po aq është edhe veprim, qëndrim i autorit I cili nga ana e tij na çon drejt njohjes, së vetë atij së pari, por edhe natyrën mbarë. Për të mbërritur kësisoj tek e Vërteta Dhe “pasi ta kemi gjetur këtë të vërtetë, me u orvatë me  zbatue.”(Arshi Pipa- Kritika, fq. 56, -Tiranë 2006).Përmendja e emrit të kompozitorit polak  Szymanowski, nuk është e rastësishme nga poeti Danez Niels Hav. Szymanowski është një kompozitor i cili njihet si një nga përfaqësuesit më të shquar të neoromantizmit, impresionizmit. E thënë ndryshe muzikë e ëmbël, e butë, plot ndjenja dhe kërkime mbi zbulimin e këtyre ndjenjave. Emri i tij në këtë rast i ka shërbyer Havit për të bërë kontrapunktin kur thotë:

Unë po shihja një korb

Duke mbledhur të pëgërat e qenit

(fq.26-po aty)

Goditja është e menjëhershme.  Çfarë përfaqëson Korbi  në simbolikë? Thjesht Vdekjen. Dhe Vdekja nga ana e saj eshtë simboli i më të Keqes gjë që mund të ekzistojë. Vdekja është e pashmngshme, hileqare, e njëjtë për të gjithë. E zezë. Është një figurë simbol i kahershëm, po në kohrat moderne padyshim që Edgar Allen Poe mbetet më i pari që më vjen në mendje. Korbi i Hav sigurisht që nuk është Korbi i Poes sikur nuk është as Korbi I Camajt. Ndryshon qëllimi për të cilin përmendet, pra edhe qëndrimi i autorit për të. Nëse tek Poe simboli I Korbit lidhet dukshëm me pushtetin mbi të përzgjedhurën e rradhës, errësira që e shoqëron zogun simbolizon vdekjen; pra, vdekja bëhet një kujtesë e vazhdueshme, një njeri i bezdisshëm arrogant. Nëse merret në një kontekst më të gjerë, Korbi i  Poes mund të jetë e lidhur me pamundësinë e njeriut për të shpëtuar fatin e tij përfundimtar, një temë që përsëritet ndër shkrimtarë në kohëra të ndryshme.  Ndërkohë Simbolika e Korbit të Camajt na çon drejt kërkimit tonë  në të panjohurën, në të padukshmen e shpirtit. Në fillim duke na paraqitur simbolikën klasike të këtij zogu, si ai që ndjell Vdekjen kudo ku shfaqet, të Keqen, të padëshirueshmen e në të njëtën kohë të pashmngshmen, drejt asaj të Vërtete të fshehur e të anashkaluar me indiferintizmin tonë njerëzor. Lehtësisht shihen paralele simbolike mes Poes dhe Camajt, dy poetë në kohë të ndryshme e nga kultura të ndryshme që në thelb arrijnë pothuaj të njëjtën gjë. Po këto mendoj se janë studiuar dhe unë këtu I solla vetëm sa për të ilustruar simbolikën e Korbit të Hav. Korbi i Hav është duke mbledhur të pëgërat e qenit.

Del kështu një simbol tjetër- Qeni, i cili  na paraqet besnikërinë, ndershmërinë, shoqërizimin, drejtësinë, madje bën pjesë në shenjën e dytë të Zodiakut, të cilat përmbajnë vetëm simbole me energji pozitive.  Pra kemi një përballje: në njërën anë është Korbi/ Vdekja/ = energjia negative, dhe nga ana tjetër kemi Qeni/ Vlerat/ = energjinë pozitive. Problemi filozofik I njohjes rrjedh nga vetë simbolet.Dhe problemi më I njohur filozofik padyshim që është të kuptuarit e raportit të forcave mes të Mirës dhe të Keqes, mes forcave të Zhvillimit, Prosperitetit, Paqes, dhe Dritës si Hyjnore ashtu edhe Njerëzore, dhe në kahjen tjetër forcave të Regresit, Luftës, Errësirës, Humbjes, Tradhëtisë Njerëzore. Ekzistenca e simbolikës së Qenit I cili sapo ka bërë një Të Pëgërë, (lexo: katarsis), është pikërisht kjo përballje e përhershme. Por Hav cilëson që:  Unë po shihja një korb/ Duke mbledhur të pëgërat e qenit , një Vdekje që mbledh mbetjet e Jetës, që jo detyrimisht mund të jenë vetëm të Pëgëra. Mbetjet e Jetës mund të jenë Mosrealizimet, Dështimet në këtë Jetë.  Por edhe në këtë rast kemi nje trinom, janë edhe të Pëgërat e Qenit që i mbledh Korbi. Në mendjen time kjo lexohet kështu: Të pëgërat janë papastërtitë e Qenit- Jetës që i mbledh Korbi-Vdekja. Mbetemi kështu në të njëjtën simbolikë parësore- Vdekja.  Ndërkohë dimë që Jeta është Lëndë po aq sa mund të jetë edhe Shpirt. E vendosur në këto raporte, mund të avancoj në gjykimin tim drejt procesit të njohjes. Këto raportte tashmë nuk janë më vetëm dy figura poetike në një varg por janë një rivalitet I bukur mes poezisë vetë dhe metafizikës.  Pra sa mundësi ka që Vdekja të konsiderohet si Lëndë? Ndërkohë që është e pohuar që Jeta është Lëndë. Po Shpirti a është Lëndë? A mundem tani të ve shenjën e barazimit mes figurave-simbol të Korbit / Qenit?  Nëse po, si e percepton Hav këtë Lëndë? Hav ndoshta mund të kishte përmendur ndonjë zog tjetër që rritet bregut të liqeneve, por ai ndalon tek Korbi. Për të na treguar trishtim? Trishtim për çfarë? Për pamundësinë  e njeriut për t’i shpëtuar fatit të tij përfundimtar? Apo për t’i shpëtuar të Vërtetës ? Apo ndoshta për të na treguar në të njëjtën kohë se Bota, Natyra, Realiteti, Qenja Njerëzore është gjithnjë vetëm Duale dhe ekziston vetëm përmes interferimit rival? Ndërkohë që Mendja lundron në liqenet e ndjenjave të tingujve të muzikës së Szymanoëskit dhe ecën e shkujdesur në breg, Jeta dhe Vdekja janë aty, përballë njëra-tjetrës duke matur forcat. Në mënyrën më prozaike të mundshme, larg  shkëlqimit romantik mbi valët e liqeneve. Është pohimi i parë i poetit. Ashtu është, Jeta dhe Vdekja janë gjithnjë bashkë, gjithnjë në luftë me njëra tjetrën, gjithnjë njëlloj të ashpra. Asgjë nuk ka rëndësi para një raporti të tillë.  A mundet njeriu të shpjegojë pikërisht këtë raport?  Emerson thekson: “Njeriu nuk mund të shpjegojë asgjë tjetër veç historisë së tij”. (Ralf Ëaldo Emerson- Esse, fq 12, Bot. Shqip). Po a nuk është historia e tij ajo që sillet vetëm Brenda këtyre dy gjendjeve: Jetës dhe Vdekjes? Dhe për Hav të gjendesh përballë Vdekjes është njëlloj si të gjendesh përballë Jetës. Qetësia me të cilën ai thotë  unë po shihja një korb, më krijon imazhin e njeriut tek e bën këtë veprim. Ndërkohë që sfondi im është Korbi I Zi në tokë tek mbledh të Pëgërën e Qenit dhe prespektiva Bregu, Liqenet dhe bashkëshoqëruesi gjuetar që flet për Szymanoëoskin. Një Monet, padyshim një parathënie  për një Dali. Një process krijimi I lashtë që buron veçse prej Shpirtit, asaj Lënde të veçantë. Dhe që merr Trajtë. “Trajta është gjithë misteri I jetës dhe I shpirtit”- thotë A.Pipa. Nga Kaosi deri tek Trajta rruga është e gjatë. Rrugë të njohura tashmë në art, po është interesante të shikosh lëndën, tekstin, vargun tek ngjizet dhe kalon në simbolizëm duke  I shpëtuar prangave e kufizimeve të lëndës, duke kthyer kështu tinguj sinfonish e ngjyrash edhe trajta të ngurta, e duke bërë poetike edhe ato fjalë aspak të tilla.

Secili prej nesh, i kredhur në mendime

Mbështjellë në petkun e injorancës

Që mbron paragjykimet tona

(Po aty)

Në këto vargje do ndalem së pari tek fjala I Kredhur. Nëse i referohem sinonimisë, do kisha edhe fjalët e tjera si zhytyr, humbur, larë, ëndërrim… po nëse këtë fjalë e vë përballë fjalës Mbështjell, nga vargu tjetër, atëherë nuk është e vështirë të krijojmë një relacion mes tyre. Të dyja fjalët përforcojnë njëra-tjetrën kuptimisht. Emëruesi i përbashkët i tyre do të ishte Shkëputje nga realiteti. Fakti që në vargun e dytë Mbështjellë pasohet me tjetrën fjalë përforcuese të konceptit në të cilin do dalë poeti, Në Petkun, që edhe ky në këtë këndvështrim merr kuptimin Shkëputem nga diçka. Pra kemi Kredh, Mbështjell, Petk e që të tria këto na përforcojnë fuqishëm idenë e kësaj Shkëputjeje të poetit nga realiteti  i lojës Jetë/Vdekje/Atje ku... Poeti nuk thotë me por në, pra, Atje Ku. Ku? Është pyetja që vjen natyrshëm. Në Injorancë është përgjigjja e poetit, që në rastin tonë merr kuptimin e atij moskuptimi tonë të madh. Është ai lloj moskuptimi që na çon me këmbëngulje drejt moskuptimit. Sa më i lartë moskuptimi, pra injoranca, aq më i lartë është paragjykimi. Përfundimi përsëri Moskuptim. Nëse do bënim një bilanc  të  energjisë së fjalëve simbol për të cilat u përpoqa të bëj një shpjegim, do vërehet se në kuptueshmërinë e tyre thelbësore kjo energji është e shpërndarë në mënyrë jo të rregullt, pra kaotike. Kështu, Kredhja, Mendimi, Mbështjellë i përmbajnë të dyja opsionet, si energjinë  pozitive  ashtu edhe energjinë negative. Me kahje më shumë nga energjia negative  janë të tjerat si Petku, Mbron. Ndërsa për Injorancë dhe Paragjykim, energjia e tyre mbetet vetëm  negative.  Gjithësesi, analogjia me konceptet  shkencore të fizikës kuantike është e prekshme dhe e qartë.  Po në fakt kjo është ajo çka duket me vështrim të parë, sepse nëse është e vertëte që  këtu kemi  fjalë-simbole  që lidhen në mes tyre jo vetëm të afërtat e tyre, por duke bërë kapërcime drejt asaj që është më afër thelbit të vërtetë të kuptimit, e në të njëjtën kohë duke marrë energjinë- kuptimin-simbol e asaj fjale, dhe po në të njëjtën kohë duke çliruar energji/ kuptime/simbole të reja. Është një marrëdhënie që Hav në strofën e dytë e përmend në çastin kur thotë:

Hollistët besojnë se, kur një flutur në Himalajë

Përplas krahët, ajo mund të ndikojë

Në klimën e Antarktidës

(po aty)

Veç shpjegimit filozofik të Hollistëve, Hav  pasi na ka përgatitur më parë, na prezanton Chaos Theory dhe The Butterfly Effect. Në ditët e sotme është teoria më e përmendur si në botën e Fizikës Kuantike po ashtu edhe në botën e Mendimit Filozofik. 

Nëse do ta paraqisja  teorinë e Hollistëve me një skemë të thjeshtë ndoshta do kishim këtë figurë:

      Rrethi i madh është e tëra. Shigjetat janë konceptet që ndërkohë janë cekur gjatë studimit.

si korbi, qeni, mendimi, bregu, liqeni petku, … Mund të jetë e vërtetë pohon Hav fakti që ne pasi kemi zbërthyer kuptimet e këtyre fjalëve në dukje të zakonshme, që kjo”flutur të perplasë krahët në Himalajë e të ndikojë në klimën e Antarktides” = që nuk është gjë tjetër veçse Efekti Flutur i Teorisë së Kaosit. E zbërthyer më tej kemi këtë pamje: Efekti Flutur = varësia e ndjeshme në kushtet fillestare.(Korbi që mbledh të pëgërat e Qenit KUPTO: Vdekja/Jeta)  E, cila na rezulton varësia e ndjeshme në kushte fillestare?  Në Matematikë kjo është e studiuar dhe nuk janë gjë tjetër veçse ekuacionet  deterministe, apo sisteme jolineare që shpesh shfaqin sjellje fantastike, komplekse dhe kaotike.Në të përditshmen tonë gjendja kaotike gjithnjë barazohet me një gjendje të amullt, të paqëllimtë, të rrëmujshme prej mungesës së qëllimit. Kaosi I Hav nuk është ky. Më lart e ceka procesin e krijimit dhe theksova se krijimi është  rikrijimi I Shpirtit. Krijimi është frymëmarrja e artistit dhe Trajta e tij. Po një Kaos me trajtë nuk është më një Kaos, ashtu siç jemi mësuar ta perceptojmë. Metafizika që nga koha e Platonit ka provuar se Shpirti është gjithnjë një shtesë e Materies, por një shtesë pa të cilin Qenia Njerëzore nuk do të kishte kuptim. Lënda  nga ana e saj kombinohet dhe këto kombinime të pafundme, infinit numër, përbëjnë atë që njihet si një krijim I ri. Një Trajtë e re.  Trajta nga ana e saj do të thotë rregullsi simetrike e sistematike. Mikrobota po ashtu si Makrobota ekzistojnë pikërisht falë rregullsisë perfekte të tyre. Po në letersi, më saktë në poezi dhe më saktë akoma, në poezinë e Havit? Mendoj se Mendimi, procesi i të menduarit dhe Qëllimi janë sistemet “ jolineare” të vargut dhe të simbolikës së pritshme nga ky varg.

“Kur zëri i një poeti përcjell tek ai nga thellësitë e lashtësisë një ndjenjë të fëminisë së tij, një lutje të rinisë, atëherë ai çan drejt së Vërtetes nëpërmes rrëmujës së traditës dhe karikaturës së institucioneve.” ( Emerson, Esse, fq.23, po aty).

Atëhere e kristalizoj mendimin tim duke vënë shenjën e barazimit mes Mendimit=Qëllimit=Të Vërtetës.Të bësh këtë përcaktim vetëm sa ke orientuar  Misterin e Fjalës së Havit. Kaosi, kjo gjendje protohistorike po aq prezent në ditët e sotme, e vë njeriun me më shumë mundësi që të hulumtojë rreth tij, për të zbuluar kufijtë, nëse ka. Asimetria e organizuar në simetri perfekte të energjive, trajtave dhe formave në Univers është çelësi i kuptimit të sotëm të kësaj Teorie. Dhe ne e pamë se si  funksionoi Efekti Flutur i kësaj Teorie kur bëmë korelacionet mes fjalëve të cilat u shndërruan në simbole. Këto fjalë “ në mënyrë të rastësishme”, ruajtën një hierarki nga teksti në tekst, pra nga vargu në varg. Njëra pas tjetrës sekuencat semiotike të tyre na  shpjeguan  Qëllimin e shkrimit. Ndoshta dy strofat e para mund t’i quaj si para –poezi, apo para përgatitje, për të mbërritur tek Qëllimi. Qëndrimi ndaj Teorisë së Kaosit gjithashtu i shërben këtij Qëllimi. Evokimi i nënkuptuar i fëminisë së Hav me asosacionet e bregut, liqenit, gjuajtjeve/ në fakt kuptime duale, të gjitha këto shërbejnë pikërisht për Qëllimin.

E Vërteta është Qëllimi.

Të kërkosh të vërtetën, është si të gjuash hardhuca

Në errësirë.

(fq.26-27)

Vij kështu  në një pjesë mjaft interesante interpretimi.

Të Vërtetën po e marr të njohur,  një të dhënë  të saktë. Mbi të do përpiqem të referoj të panjohurat e tjera.

Hardhuca është më e rëndësishmja. Me pak kërkim gjen në @ info të shumta. Unë do përmend disa prej tyre që  mendoj se kanë lidhje me analizën  e kësaj poezie.  

Pra, sipas Henna Page Journal, Hardhuca shfaqet si simbol i Vdekjes dhe i Ringjalljes tek Romakët. Tek Grekët dhe Egjyptianët ajo vjen si simbol  i Urtësisë Hyjnore dhe Fatit të Mirë. Në Mesdhe ajo është simbol i Mikut të Vjetër të Familjes. Tek Fisi Dogon në Afrikë ajo është simbol i Mbrojtjes së Shpirtërave, në Kamerun, simbol i fuqisë. Tek të Krishterët ajo është simbol i fuqishëm i përfaqësuar edhe nga gjarpëri dhe ka kuptim ambivalent. Po ashtu në ideologjinë e Krishterimit Mesjetar ajo merr meritat e “ekstazisë soditëse” duke e mbërritur edhe një qëndrim tjetër  nga St. Gregory “the Great”= shpirtin që me modesti kërkon sqarim- the soul that humbly seeks enlightenment. Për kulturën Hindu, Hardhuca simbolizon shenjtësinë dhe mbarësinë. E sa për Amerikën ajo luan një rol shumë te madh në folklorin e shumë fiseve si: shërim, mbijetesë, mashkullorësi, figurë kryesore e krijimit, gjenezës, mbrojtje e fëmijëve, gjenerim ( bishti që ribehet). E përbashkëta e gjithë këtyre simbolikave në etni e kombe të ndryshme  është pozitiviteti, hyjnorja, fuqia, mbrojtjes, mbijetesës, gjenerimit.

  Lidhja semiotike mes Të Vërtetës dhe Hardhucave ka vetëm një përgjigje= Të Vërtetën.  Ndjekim të gjitha Ligjet e Natyrës Brenda Kaosit tonë historik, përpiqemi t’u japim kuptimin e duhur fjalëve tona që vetë i kemi krijuar, dhe kërkojmë me ngulm Të Vërtetën. Mbërrijmë kështu në problemin e vetëm madhor prej të cilit burojnë edhe gjithë të tjerat: tek korrelacionet e së Vërtetës me Pavdekësinë, Të Mirën e Të Keqen, Kaosit. Havi thotë: të kërkosh- që do të thotë është një process në vazhdim, një e pakryer. Një e pakryer I ka të gjitha mundësitë të jetë një e pavdekshme. Një e pavdekshme I ka të gjitha mundësitë të ekzistojë  përmes ekzistencës së Lëndës (Jeta dhe Vdekja), në Kaos. Atëherë, a është e mjaftueshme kjo gjë për Hav? A mundet ai të pranojë si përgjigje pikërisht këto pikëpyetje që ai vetë I ka ndërtuar përmes simboleve të veta? Ajo që vërej është se në çastin kur unë analizoj foljen te kërkosh, I jap asaj shumëkuptimësi. Së pari, ajo mbart një të kaluar mbi vete. Së dyti, një veprim që nuk përfundon as në kohën e tashme, as në të ardhmen. Së treti, mund të jetë një kërkim I diçkaje që ka qenë e nuk është më, pra diçka që ka humbur, ose mund të jetë një gjë e re, e panjohur më parë. Hardhuca nga  ana e saj, megjithëse është plot me energji pozitive, dhe është shërim për shpirtrat, është hyjnore pikërisht për këtë çlirim e shërim shpirtëror, është e fuqishme të ndryshojë fate epokale, mbrojtëse e Jetës, gjendet  në mesin e mosgjetjes, misterit  sepse  nuk mund të interpretojmë plotësisht e besnikërisht  në raporte konceptuale metafizike, pikërisht këtë folje që na çon tek trajtat e ngurta gjeometrike të Lëndës, Universit. Këtë e përforcon edhe roli I dyfishtë I foljes tjetër – është, një trajtë pohore e një veprimi që ndodh, pavarësisht nesh. Është nga njëra anë përforcon veprimin e parë – të kërkosh, e nga ana tjetër, pohon veprimin pasues. Lidhëza si gjtithashtu merr kuptimin dhe rolin e saj. Ajo e lë të nënkuptuar dyshimin se edhe mund të jetë ashtu, por edhe mund të mos jetë. Poezia e kërkon Qëllimin e Jetës në çdo send, aq më tepër Shpirtin dhe zemrën njerëzore. Ajo është thellësi ndjenjash të buruara nga thellësirat e errta të instiktit. A nuk e kërkon edhe Hav këtë Qëllim, këtë të Vërtetë? Hav nuk e zhvillon problemin tragjik të mosgjetjes apo fshehjes së të Vërtetës. Ai mjaftohet vetëm të na e bëjë present, të na bëjë të ndjeshëm ndaj kësaj. Por nga ana tjetër ai me mjete te Dhe në fund , çdo gjë kthehet në fillim

Të paprekur mund të ulemi në një stol

Në rrethinat e parajsës

Dhe të ëndërrojmë për fluturat jet të kufizuara figurash të presupozuara letrare, që sikur e shtjelluam kthehen në simbole, ai pohon ekzistencën e shpirtit të vet në çastin kur ai na jep nga vetja më tepër nga ç’përmban. Kjo na çon drejt zbërthimit të mekanizmit me të cilin Hav e percepton poezinë. Në mënyrë klasike ne e perceptojmë poezinë si një process që buron nga ndjenjat dhe përshkrimi imtë I tyre. Por Hav na ofron poezinë e ideve të pastra, mbi kuptime abstrakte. Dhe më abstrakte se gjeometria nuk ka. Gjeometri janë vijat precise, simetria perfecte.  Po Hav është poet dhe si I tillë ai filozofon përmes poezisë së tij. Ai ndërton, ndonëse në errësirë. Në këtë rast kjo errësirë veç sa e përforcon mosgjetjen e së Vërtetës. Errësirë është mosdukja, e fshehura, misteri,  po edhe  terreni më I mirë I veprimit të së Keqes. Dhe kjo është dhimbja e poetit, pamundësia  e gjetjes së kësaj së Vërtete . Mes Jetës  dhe  Vdekjes qëndron ajo, po aq e ashpër sa ato. Po Njeriu sado i përballur me këto moskuptime, keqkuptime, ashpërsi lufte të përditshme, tek e fundit nuk e humb pikërisht thelbin e ekzistencës së vet- Shpirtin.

(fq.27)

Poeti është ai që më shumë se kushdo  mund të ulet vetmitar diku dhe të ëndërrojë…edhe për fluturat, që mbushin Imgjinatën dhe zbulojnë Misterin e Ekzistencës dhe Shenjtërinë e Fjalës.